W dobie społeczeństwa informacyjnego komputer stał się nieodzownym narzędziem osobistym wykorzystywanym w każdej właściwie dziedzinie życia. Aby technologie informatyczne i komunikacyjne (ICT) były dostępne dla wszystkich potencjalnych użytkowników, bez względu na ich wiek, poziom sprawności czy rodzaj wykorzystywanego sprzętu, konieczne jest odpowiednie zaprojektowanie tych narzędzi. Zasady projektowania obejmują wytyczne dla projektowania uniwersalnego technologii informatycznych i komunikacyjnych oraz zalecenia opisane w trzech dokumentach przygotowanych przez organizację W3C (World Wide Web Consortium): wytyczne dotyczące dostępności narzędzi autorskich (ATAG), treści internetowych (WCAG) oraz narzędzi do przeglądania treści internetowych (UAAG).
Analiza dostępności i projektowanie narzędzi informatycznych zgodnie z wytycznymi zawartymi w rekomendacjach W3C warunkuje dostęp do nich dla osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności. Niezwykle istotną częścią życia każdego człowieka jest kształcenie. Obecnie w nauczaniu stosowane jest wiele narzędzi informatycznych, takich jak platformy e-learningowe czy otwarte kursy online (ang. Massive open online courses MOOC). Dostępność tych narzędzi dla jak najszerszej grupy użytkowników jest więc bardzo ważna.
Tematyką analizy dostępności technologii informatycznych i komunikacyjnych w Instytucie Elektroniki zajmuje się dr inż. Aleksandra Królak. Badania prowadzone są we współpracy z grupą naukową z Oslo Metropolitan University, Norwegia. Tematyka badawcza obejmują analizę dostępności platform e-learningowych wykorzystywanych na uczelniach polskich i norweskich, takich jak Moodle, Canvas czy Its Learning, a także ewaluację kursów online, np. serwisu Coursera. Testy uwzględniają różne grupy użytkowników (np. osoby niepełnosprawne ruchowo, niedowidzące lub niewidome), a także różne technologie wspomagające, np. czytniki ekranowe, interfejsy binarne, czy opracowana w Instytucie Elektroniki, we współpracy z Orange Labs, aplikacja b-Link umożliwiająca sterowanie komputerem za pomocą zamierzonych mrugnięć powiekami (https://sourceforge.net/projects/b-link/files/).
Wyniki badań wskazują na to, że większość wytycznych zrealizowana jest w badanych systemach e-learningowych częściowo. Aby zapewnić pełną dostępność do badanych systemów e-learingowych, zdefiniowano szereg zaleceń, jak np. konieczność dodawania opisu plikom multimedialnym i obrazom, co umożliwia pełne zrozumienie treści użytkownikom głuchoniemym, niewidomym i niedowidzącym czy grupowanie elementów oraz definiowanie nagłówków i znaczników, co ułatwia nawigację i obsługę tych systemów przez osoby z niepełnosprawnościami ruchowymi. W badaniach otwartych kursów online wykazano, że pomimo polityki dostępności niewidomi użytkownicy również napotykali trudności, takie jak problemy z dostępnością w różnych przeglądarkach internetowych czy brak dostępu z klawiatury i urządzeń wspomagających do przycisków opcji w formularzu oceny, co uniemożliwiało ukończenie kursu.
Planowane prace obejmują rozszerzone badania z większymi grupami osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności. Nabyte kompetencje wykorzystywane są podczas prac nad udoskonalaniem narzędzi informatycznych i stron internetowych Politechniki Łódzkiej oraz w działaniach podejmowanych w celu likwidacji barier w dostępie do kształcenia na poziomie wyższym.
dr inż. Aleksandra Królak, aleksandra.krolak@p.lodz.pl, https://orcid.org/0000-0002-8850-6721, https://publons.com/researcher/2031504/aleksandra-krolak/
- A. Królak, W. Chen, N. C. Sanderson, S. Kessel: "The Accessibility of MOOCs for Blind Learners", ASSETS '17: Proceedings of the 19th International ACM SIGACCESS Conference on Computers and Accessibility, pp. 401–402, 2017
- A. Królak: "Aplikacja b-Link jako narzędzie wspomagające nauczanie osób z niepełnosprawnościami narządów ruchu", Społeczeństwo włączające a komunikacja, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu M. Kopernika, 2017
- A. Królak: „Ocena wybranych platform do e-Learningu pod względem dostępności dla osób z niepełnosprawnościami i zgodności z zasadami projektowania uniwersalnego”, Ekonomia - Wroclaw Economic Review, 23(1), 2017
- W. Chen, N. Sanderson, S. Kessel, A. Królak: “Heuristic evaluations of the accessibility of learning management systems (LMSs) as authoring tools for teachers”, First Monday, 2015